Van der Hout
Advocatuur BV

Ambtenaren

Juridisch verschil tussen ambtenaren en werknemers

Een ambtenaar is volgens artikel 1 lid 1 Ambtenarenwet 2017 een persoon die is aangesteld om in openbare dienst (Staat en openbare lichamen) werkzaam te zijn.

Wet normalisering rechtspositie ambtenaren

Door de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) is per 1 januari 2020 de eenzijdige aanstelling voor de meeste ambtenaren verdwenen. Ambtenaren vielen tot de Wnra onder de regelgeving van het bestuursrecht en het toepasselijke rechtspositiereglement. Ambtenaren krijgen door de Wnra nu een arbeidsovereenkomst en geen aanstelling meer. Ook bij ontslag geldt het private arbeidsrecht en dus een meer preventieve toets in plaats van een besluit waartegen een ambtenaar in bezwaar en beroep kan gaan. De wettelijk opeisbare transitievergoeding en de ontslaggronden genoemd in het Burgerlijk Wetboek zijn eveneens van toepassing.

 Zie voor de ontslagmogelijkheden en scenario’s meer onder tabblad ontslagprocedures. 

Uitzondering op Wnra

De Wnra is niet van toepassing op ambtenaren werkzaam bij o.a. Politie, Defensie en de rechterlijke macht als ook de politieke ambtsdragers, die behouden hun publiekrechtelijke aanstelling, daar geldt dus nog het oorspronkelijke systeem dat hieronder aan de orde komt. 

Ontslag(gronden) ambtenaren

Een overheidsorgaan kan  een ambtenaar alleen ontslaan op een grondslag zoals genoemd in de rechtspositieregeling. Dit betekent, dat een overheidsorgaan de keuze heeft uit (maar) een aantal ontslaggronden. Deze gronden zijn grofweg: 

• Ongeschiktheidontslag en onbekwaamheidsontslag
• Disciplinair ontslag
• Ontslag uit een tijdelijke aanstelling
• Ontslag wegens ziekte
• Reorganisatieontslag
• Ontslag op andere gronden 

Bezwaar tegen ontslagbesluit

Bij ambtenaren wordt de geldigheid van een ontslag achteraf (in de bezwaarfase) getoetst en niet voorafgaan aan het ontslag (zoals bij gewone werknemers).

Ambtenaren worden bij eenzijdig besluit ontslagen door het daartoe bevoegde gezag. Dit betekent dat een bestuursorgaan (eenzijdig) een besluit tot ontslag kan nemen, en dat de betrokken ambtenaar alleen achteraf (door middel van bezwaar en/of beroep tegen het genomen besluit en haar gevolgen) hiertegen kan opkomen en dit besluit op rechtsgeldigheid kan laten toetsen.

Het is van belang tijdig een besluit te laten toetsen op haar juridische geldigheid. Immers, ambtenaren kunnen veelal alleen opkomen tegen een besluit (vatbaar voor bezwaar of beroep), indien een dergelijk bezwaar schriftelijk en binnen de daarvoor geldende termijn wordt ingediend. Het is ook van belang dat binnen afzienbare tijd wordt onderzocht of een voorlopige voorziening moet worden gestart, waarin aan de rechter bijvoorbeeld om doorbetaling van de bezoldiging wordt verzocht.

Dagmara kan u adviseren over de vraag of een besluit rechtsgeldig en op de juiste (ontslag)gronden is genomen en of een voorlopige voorziening moet worden gestart. 

Een genomen ontslagbesluit kan bijvoorbeeld:

• prematuur zijn, of
• in strijd met de redelijkheid en billijkheid zijn genomen, of
• gegrond zijn op verkeerde of onvolledige feiten en gegevens.

De algemene eisen waaraan een ontslag besluit van een overheidsorgaan moet voldoen worden ook wel de algemene beginselen van behoorlijk bestuur genoemd. Bij niet naleving van deze beginselen kan er sprake zijn van een vernietigbaar besluit. Dan kan het besluit en haar gevolgen wellicht worden teruggedraaid. Het is daarom raadzaam tijdig in bezwaar  te gaan tegen een genomen besluit.

Dagmara kan u op de achtergrond bijstaan in het opstellen van uw bezwaarschrift. Ook kan zij voor u als gemachtigde optreden in een procedure (hoorzitting), waarin het bezwaar wordt behandeld door het bestuursorgaan of door bijvoorbeeld een advies- of geschillen commissie.

Ingeval van ontslag van een ambtenaar wordt in enkele gevallen slechts een soort schadevergoeding toegekend. De ontslaggrond bepaalt veelal of aan de ambtenaar een (bovenwettelijke en-of aanvullende) uitkering toekomt.  In sommige gevallen kan worden onderhandeld met het bestuursorgaan over de mogelijkheid het ontslagbesluit te gronden op een andere financieel meer gunstige ontslaggrond. Ook bestaat de mogelijkheid dat deze uitkering (deels) kan worden afgekocht waardoor een ambtenaar alsnog een verkapte vergoeding kan toekomen. 

Juridische kosten

Voor ambtenaren geldt wat betreft de juridische kosten ook dat deze veelal onderdeel van de onderhandelingen kunnen zijn bij een (aangekondigd of voorgenomen) ontslagbesluit. Dagmara verzoekt het betrokken bestuursorgaan altijd om een bijdrage te leveren aan de juridische kosten van de ambtenaar. Ook is het mogelijk om de kosten via een rechtsbijstandsverzekering vergoed te krijgen, zeker ingeval van een beroepschriftprocedure. Neem dan ook gerust contact op voor meer informatie hierover.